 |
| |
| |
 |
Bij de restauratie van 1948–1969 is onder de kerk een compleet nieuw betonnen souterrain aangelegd. Alle graven op één na werden geruimd, de resten die zich daarin bevonden werden in het noordertransept herbegraven. Het ene graf dat niet werd verplaatst, is dat van hertogin Catharina van Bourbon (ca. 1440–1469).
De hertogin van Gelre had bij testament een belangrijk deel van haar kapitaal beschikbaar gesteld om de Stevenskerk tot kapittelkerk te laten verheffen (de verheffing zou uiteindelijk in 1475 plaatsvinden). Voor deze verdienste werd zij op de ereplaats in het koor begraven, recht voor het hoofdaltaar. In 1512 liet haar zoon Karel van Gelre recht boven haar graf de tombe plaatsen die tot op de dag van vandaag het koor siert. Het was de bedoeling dat ook haar echtgenoot, hertog Adolf van Gelre, en haar zoon Karel in het familiegraf zouden worden bijgezet, maar de eerste ligt begraven in de kathedraal van Doornik (België), en de laatste in een praalgraf in de Arnhemse Eusebiuskerk. Haar dochter Philippa ligt begraven in de Église des Cordeliers te Nancy (Frankrijk).
Toch bleef de ruimte die zo in de grafkelder overbleef, niet onbenut. In 1759 overleed de toenmalige gouverneur van het kwartier van Nijmegen, generaal Ludwig Friedrich Wilhelm von Sachsen-Hildburghausen. Hij werd bijgezet in de grafkelder van Catharina van Bourbon (terzijde: ook zijn echtgenote kreeg dit recht, maar gebruikte het niet omdat ze de stad verliet). De botten van de hertogin werden toen in een klein kistje in de hoek geplaatst. Deze situatie duurde tot de naoorlogse restauratie. Bij die gelegenheid werden de beenderen van Catharina in een nagemaakte 15e-eeuwse kist geplaatst (op de foto links), terwijl de generaal in het noordertransept werd herbegraven (een gedenksteen uit 2002 ligt op het koor).
Op de oostelijke muur van de grafkelder staan twee rode kruisen en een familiewapen (in kleur!) van Catharina van Bourbon afgebeeld. In het wapen zijn de familiewapens van Gelre en Bourbon samengebracht, resp. de twee leeuwen en de drie lelies met de schuine band. Daaronder is het volgende Latijnse grafschrift te lezen:
In Nederlandse vertaling:
De sterfdatum is onzeker, ook al viel 22 mei 1469 inderdaad op een maandag. Op de tombe, die 43 jaar later op het koor werd geplaatst, en in adelsboeken staat namelijk 21 mei 1469 als sterfdag vermeld. De hier vermelde naam van de hertogin is zeker onjuist.
In de literatuur heerst verwarring over de naam van de hertogin. In publicaties over de Stevenskerk vanaf 1900 wordt zij meestal ‘Anna Catharina’ genoemd, blijkbaar op basis van de muurschildering in de grafkelder. Merkwaardig genoeg is dit echter de enige plaats waar de hertogin ‘Anna Catharina’ heet. Overal elders heet zij namelijk ‘Catharina’ (Catherina, Katharina, Katherina): in haar testament, op de tombe, in de kroniek van Willem van Berchen, in 15e-eeuwse geslachtslijsten, in adelsboeken enz…
 | |
| Toestand van de schildering vóór 1969 (detail) Foto: Het Archief, Nijmegen |
De naamsvariant van de grafkelder is aantoonbaar een incorrecte restauratie. Op foto’s van vóór 1969, voor de restauratie van de schildering, is nog met moeite te zien dat aan de wand oorspronkelijk niet het huidige ‘ana catharina’ heeft gestaan, maar ‘dna katherina’, d.w.z. ‘domina katherina’ (zie detailfoto rechts). Hoewel er rond 1969 nog slechts fragmenten van de originele letters bewaard waren gebleven, sluit de vorm van deze fragmenten de lezing ‘ana catharina’ genoegzaam uit. Wellicht heeft de restaurator op basis van de uiterst onbetrouwbare transcriptie van de 18e-eeuwse Nijmeegse historicus Johannes In de Betouw (die later inclusief de fouten werd overgenomen door Van Schevichaven) besloten de tekst in ‘ana catharina’ te veranderen. De correcte lezing blijft echter ‘dna katherina’, wat ook overeenstemt met de aanduidingen ‘dna Catherina’ (=‘domina Catherina’) en ‘vrouwe katharina’ in haar testament resp. op de tombe. Helaas wordt de foutieve naam ‘Anna Catharina’—en zelfs alleen ‘Anna’!—in de moderne literatuur over de Stevenskerk nog steeds gebruikt.
Literatuur:
- In de Betouw, J., Kerken en godsdienstige gestichten te Nymegen, z.pl., ca. 1787 [blz. 40–41].
- Schevichaven, H.D.J. van, De St. Stephenskerk te Nijmegen, Nijmegen: H. ten Hoet, 1900 [blz. 74–75].