Graftombe van Catharina van Bourbon

Op de ereplaats in het koor staat de graftombe van Catharina van Bourbon, hertogin van Gelre (ca. 1440–1469). Zij was een dochter van Karel I, hertog van Bourbon en Auvergne (1401–1456). Als hertogin van Gelre had zij bij testament haar kapitaal beschikbaar gesteld teneinde de Stevenskerk tot kapittelkerk te laten verheffen (de verheffing vond zes jaar na haar dood plaats). Voor deze verdienste werd zij recht voor het hoofdaltaar begraven. In 1512 liet haar zoon Karel (1467–1538) recht boven haar grafkelder de tombe plaatsen die tot op de dag van vandaag het koor siert.

De bovenzijde van de stenen tombe wordt gedekt door een bronzen plaat van 81 bij 202 cm (bestaande uit vier delen), met daarin de beeltenis van de hertogin gegraveerd. Het randschrift luidt (vanaf de westzijde): “Int jaer unsers heeren Mcccclxix / up den xxi dach In den Maij starff de hoichgebore Durchluchtige vermoge(n)de / fu(r)stynne vrouwe katharina / van Burbon hertochynne van Gelre und Gulich Grevynne van Zutphen bit vur die sele”. De datum is onzeker; volgens de 43 jaar oudere schildering in de grafkelder is maandag 22 mei 1469 de correcte sterfdag.

De zijkanten zijn bekleed met in totaal zestien gegraveerde platen van brons, ingekleurd met loodmenie, die in evenzovele bronzen staven zijn gevat: aan de lange zijden steeds zes platen van 30 bij 70 cm, aan de korte zijden steeds twee platen van 32 bij 70 cm. Aan de lange zijkanten zijn de twaalf apostelen afgebeeld (zie detailfoto) met hun naam en de bede “ora pro nobis” (“bid voor ons”). Aan de korte zijkanten staan ‘pleuranten’ (treurende personen, hier bedelmonniken met kaars [links] of rozenkrans en boek [rechts]) met de tekst: “requiescat in pace amen” (“moge zij rusten in vrede, amen”). Boven deze zestien figuren zijn de wapenschilden van voorouders van de hertogin te zien: aan de oost- en westzijde haar vier grootouders, aan de noord- en zuidzijde tien voorouders van nog één of twee generaties eerder.

Alle bronzen platen werden geleverd door Willem Loemans uit Keulen; van zijn hand zijn ook in andere kerken in de Nederrijnstreek gegraveerde platen bewaard gebleven.

In onderstaande tabel zijn de respectievelijke voorouders en de afgebeelde apostelen bij elkaar gezet. De nummering begint aan de oostzijde bij de linkerplaat, en loopt vervolgens tegen de wijzers van de klok in de gehele tombe rond.

Oorspronkelijk stond de tombe recht boven het graf in de grafkelder, d.w.z. iets verder westwaarts dan waar zij nu staat. Onder andere op een oude foto is dit vastgelegd. De huidige plaats is als volgt te verklaren. Bij de restauratie van 1948–1969 werd besloten het koor ten behoeve van de Avondmaalsviering te ontruimen (op de tombe na) en daar de gaafste grafstenen uit de kerk in de vloer te leggen. Om de geselecteerde stenen in het koor te passen zonder ze te hoeven bijsnijden, moest men de tombe enkele decimeters opschuiven. Het is nu goed te zien dat de tombe niet helemaal op de originele plaats staat. Ze blokkeert precies de rechte lijn tussen de twee zij-ingangen van het koor—een weinig fraaie situatie, die de 16e-eeuwse bouwmeesters niet zouden hebben toegelaten.

Literatuur:
- Conserveringsverslag in: Verslagen der Rijksverzamelingen voor geschiedenis en kunst 88 (1966), 360–362.
- Schilfgaarde, A.P. van, ‘De voorouders van Catharina van Bourbon, gemalin van Adolf hertog van Gelre’, Bijdragen en mededeelingen ‘Gelre’ 48 (1946), 206–208.

Afbeeldingen van de grafplaat:
- Scheltema, P.H., ‘De St.-Stevenskerk te Nijmegen’, De Opmerker 30 (1895), 291–293, plaat XVI;
- Schilfgaarde, A.P. van, Zegels en genealogische gegevens van de graven en hertogen van Gelre, graven van Zutphen, Werken uitgegeven door Gelre 33, Arnhem: Gouda Quint [etc.], 1967, fotokatern achterin nr. 6.

Op deze website is ook een grote afbeelding (307 kB; 520x1278) van de grafplaat beschikbaar.