navigatiebalkStevenskerkActueelStevenskerkStevenskerkStevenskerkStevenskerk
    < vorige | volgende | overzicht >

Sint-Ontcommer

 Sint-Ontcommer

Het meisje Ontcommer had zich zojuist tot het christendom bekeerd en een plechtige gelofte van kuisheid afgelegd, toen haar heidense vader, de koning van Portugal, eiste dat zij zou trouwen met een door hem uitgekozen heidense prins. Om dit te voorkomen bad de knappe Ontcommer om een lelijk uiterlijk, dat eventuele aanbidders zou afschrikken. Daarop kreeg zij niet alleen een borstelige snor, maar groeide er ook nog eens een flinke baard aan haar kin. Geen man wilde haar nog hebben. Haar vader werd hierover echter zo kwaad, dat hij haar liet kruisigen.

Santo Volto 

De geschiedenis van Sint-Ontcommer kan tot de vijftiende eeuw worden teruggevoerd. Waarschijnlijk is het verhaal het gevolg van een verkeerde interpretatie van het beroemde crucifix ‘Il Volto Santo’, of ‘het heilig gezicht’, in de Italiaanse stad Lucca: een beeld van de gekruisigde Christus met een lang gewaad, de ogen wijd open, het haar over de schouders vallend, en een kroon op het hoofd (zie de foto rechts). In de vroege Middeleeuwen was het niet ongewoon om Christus aan het kruis af te beelden met een kroon en een lang gewaad. Maar vanaf de elfde eeuw verdween deze wijze van voorstellen: zo nam de lendendoek de plaats van de mantel in. Toen in latere eeuwen afbeeldingen van ‘Il Volto Santo’ via kooplieden door heel Europa verspreid raakten, werd het onderwerp niet meer correct herkend. De gekruisigde persoon werd aangezien voor een vrouw met een baard die zich aan het kruis het martelaarschap verwierf.

De cultus van Ontcommer verspreidde zich vanaf het begin van de vijftiende eeuw over heel West-Europa. De heilige kreeg een plaats in diverse gebeden- en martelaarsboeken. Zo bevat een in 1533 te Parijs gedrukt brevier een antifoon en gebed ter ere van de heilige met de baard. Haar feestdag is 20 juli.

Zowel de Nederlandse naam Ontcommer als de Duitse en Engelse equivalenten houden verband met het volksgeloof dat ieder die deze heilige in zijn stervensuur aanroept, ‘zonder kommer’ zou sterven. Zij wordt ook genoemd: Affligée, Comera, Cumerana, Dignefortis, Eutropia, Hulpe, Komina, Kümmernis, Liberata, Librata, Livrade, Ontcomera, Ontcommene, Reginfledis, Uncumber, Wilgefortis enz… De heilige wordt gewoonlijk afgebeeld als een gekruisigd meisje met een lang gewaad en vaak een baard; zo is ze ook op de schildering in de Stevenskerk te zien (tweede helft 15e eeuw).

Literatuur:
- Brinkhoff, J.M.G.M., ‘Een Nijmeegse voorstelling van de Vlaamse baardheilige’, Numaga 13 (1966), 105–109.