 |
| |
| |
 |
Tijdens de restauratie van 1948–1969 heeft de Poolse steenhouwer Wladyslaw Miller aan de kapitelen van de pijlers rondom het koor en de viering, en aan sommige kapitelen in de dwarsbeuken, gebeeldhouwde voorstellingen aangebracht. Nadat namelijk de muren van de kerk enkele tientallen centimeters waren verhoogd, moest een oplossing gevonden worden voor de aldus ontstane ruimte tussen de zuilen en het dak. Gekozen werd voor een rijk bewerkt fries en gebeeldhouwde kapitelen—hoewel dat eigenlijk een Fremdkörper is in een gotische kerk. De kapitelen in de viering werden gereserveerd voor de vier evangelisten alsmede de drie personen van de Triniteit en de Kerk; die in het koor voor de twaalf leerlingen van Jezus (inclusief Judas Iskariot) alsmede Stefanus en Paulus; en een tiental kapitelen in de transepten en het schip voor diverse zinnebeeldige voorstellingen. Sommige kapitelen zijn uitgevoerd in zandsteen, andere in kalksteen. Om ze goed te bekijken is een verrekijker handig: ze bevinden zich op bijna 14 meter hoogte!
In de viering zijn op symbolische wijze de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, alsmede de Kerk weergegeven:
De Vader als het alziende oog, gericht op de Zoon (zie plattegrond)
|
|
De Zoon d.m.v. de engelen die de kerstboodschap verkondigen en de stenen tafelen als teken van de vervulling der Wet
|
|
|
|
De Heilige Geest als de duif die neerdaalt, omgeven door lichtstralen en “tongen als van vuur”
|
|
De Kerk als schip met kruis en davidsster, met afbeeldingen van byzantijnse en protestantse kerken
|
 |
 |
Op de kapitelen van de vieringspijlers zijn, behalve de genoemde symbolen van Triniteit en Kerk, ook de vier evangelisten met hun symbolen gebeeldhouwd. Op de noordoostpijler staat dus Matteüs met een mens, op de zuidoostpijler Marcus met een leeuw (zie foto linksboven, naast het symbool van God de Vader), op de zuidwestpijler Lucas met een rund, en op de noordwestpijler Johannes met een adelaar (foto links). De zuidwestpijler heeft bovendien een afbeelding van de walvis die Jona op het droge spuwt. Op de oostelijke vieringspijlers is aan de koorzijde de gemeenschap der heiligen (of het volk Gods) te zien.
In het koor zijn de twaalf discipelen, plus Stefanus en Paulus afgebeeld. Twee discipelen zijn tevens evangelist (Matteüs en Johannes), terwijl beide andere evangelisten (Marcus en Lucas) worden vertegenwoordigd door resp. Petrus en Paulus. De vier evangeliën, aldus gepersonifieerd door Paulus, Petrus, Johannes en Matteüs (in deze volgorde), worden door een sierlijk gebeeldhouwd bijbelvers op het fries met elkaar verbonden: Johannes 14:6, “Ik ben de weg en de waarheid en het leven” (in Schwabacher lettertype). Tussen de discipelen bevinden zich guirlandes, die op enkele plaatsen worden onderbroken door gezichten, en eenmaal zelfs door een doodshoofd (zuidzijde).
 |
Opmerkelijk zijn de kapitelen en het fries in het schip. Aan de zuidzijde bevindt zich een kapiteel waarop het paradijs is voorgesteld. Adam en Eva worden hier vergezeld door een olifant en een paradijsvogel (zie foto). Tussen beiden in staat de boom der kennis van goed en kwaad—Adam houdt de appel al in zijn hand. Op de lijst aan weerszijden van dit kapiteel staan allerlei dieren: twee apen, een leeuw, een vleermuis, enzovoort. Recht tegenover de paradijsvoorstelling, dus aan de noordzijde, bevindt zich een kapiteel met een pelikaan die zichzelf in de borst pikt. De lijst aan weerszijden van dit kapiteel toont verschillende soorten vogels. Het symbool van de pelikaan komt in de Stevenskerk ook voor op een kapiteel in het zuidertransept (westzijde), op een kraagsteen in de kooromgang, en in een glas-in-loodraam.
 |
In het schip vinden we ook nog de wapens van Nijmegen (noordzijde, zie foto links) en Gelderland (zuidzijde).
 | |
W. Miller (foto: Het Archief, Nijmegen) |
Literatuur:
- Barnard, W. & H.F. Winterwerp, Gods lof in steen in de Stevenskerk te Nijmegen, Nijmegen: Kerkvoogdij der Hervormde gemeente, 1966 [uit dit boekje zijn de drie bovenstaande zwart-witfoto’s afkomstig; het beschrijft helaas sommige kapitelen onvolledig, andere kapitelen helemaal niet, en bevat bovendien twee storende fouten: op blz. 51 staat Johannes afgebeeld i.p.v. Judas, en op de plattegrond op blz. 80 is kapiteel 17 aan de oostzijde getekend i.p.v. aan de westzijde].